Quranda indiyə qədər bilinənin əksinə oğrunun əlinin kəsiləcəyini dair bir hökm yoxdur. Qurana görə oğru, oğurladıqlarını (yəni qazandıqlarının) tam qarşılığı olacaq dərəcədə həbs ilə cəzalandırılır. Oğru əgər ehtiyac sahibi və acizliyini görə oğrlamışsa buna uyqun bir cəza verilir (qısa dövr həbs kimi) ancaq oğru, mütəşəkkil, sistematik, xüsusiyyətli və bənzəri şəkildə bu işi bir peşə halına gətirmişsə ya da dövlət malını hortumlayacak şəkildə cəmiyyətin
hamısına zərər vermişsə bunların hamısının cəzası ayrı ayrıdır və cinayət sistemləri də buna görə təşkil edilməlidir.Ayədə Cənab-ı Allahın bizlərə öyütlədiyi daşındırıcı sistem “oğrunun cəmiyyət ilə əlaqəsinin kəsilməsi” dir.

Ayədə “əllərini kəsin” deməsinə baxmayaraq biz meallendirirkən əl kəsmə tərifi istifadə etmədim, çünki ayədə aşağıda söz təhlillərini də ətraflı açıqladığımız kimi faktiki olaraq əl kəsməyi izah etməz, ayə oğrusu cəmiyyətdən təcrid etməyi izah edər. Bu məlumatlardan sonra söz təhlili ilə mövzuya açıqlıq gətirək inşaAllah.

Maidə surəsi 38. ayənin oğrunun əlinin kəsilməsini əmr etdiyi deyilər. Bu ayəyə baxaq və əlaqədar sözləri araşdıraq .;

جزاء cezaen; cavab deməkdir.

بما كسبا bima keseba; etdiklərindən ötəri.

نكالا Nekalen; daşındırma olaraq.

من الله Min Allahı; Allahdan deməkdir.

O halda ayənin bu qisiminə belə bir meal verə bilərik:
“(Bu,) etdiklərinə qarşılıq Allahın nəzərdə tutduğu bir daşındırma üsuludur.” Yaxşı bu cəza nədir və kim üçündür?
Ayənin başına baxaq;

والسارق Və es sariku; kişi oğru.

والسارقة Və es sarikatu; qadın oğru.

فاقطعوا Fe ikteu; qəti. (bu söz üzərində daha sonra dayanacağıq.)

أيديهما əydin Huma, işdə can ALAC nöqtə. Ayədə keçən Huma ‘o ikisinin’ deməkdir və kişi oğru ilə qadın oğrunun o ikisinin eydini qəti deməkdir.

Yaxşı eyd nədir?

Eyd Ərəbcədə eşsesli bir sözdür. Bir mənası “güc, qüvvət” digər mənası isə “əllərdir”. O halda hər iki ehtimalı də düşünüb ayəsi anlamağa çalışaq. Bu söz eyidi hərəkətindən tək məsdər bir ad ola bilər. Tekil olduğu və eyidi hərəkətindən gəldiyi qəbul edilsə qüvvət güc deməkdir.

Quranda bu şəkildə istifadəsinə dair bu nümunələr vardır.

“Sən onların dediklərinə səbr et və Bizim eyd qulumuz Davudu yadına.sal” (Sad surəsi, 17)

Burada eyd sözü güc, qüvvət mənasında istifadə edilmişdir.

“Eyd və bəsirət sahibi olan bəndələrimiz İbrahimi, İshaqı və Yaqubu da xatırla” (Sad surəsi, 45)

Burada da eyd güc, qüvvət mənasında istifadə edilmişdir.

“Şübhəsiz ki, Biz göyü eyd ilə bina etdik və Biz onu genişləndirməkdəyik.” (Zariyat surəsi, 47)

Bu üç ayədə də eyd güc mənasında istifadə edilmişdir. O halda ayəyə kişi oğrunun və qadın oğrunun gücünü, etdiklərinə qarşılıq qəti şəklində məna verməmiz mümkündür.

Lakin biz eyd üzərində dərhal qərar verməyək, bu sözün ikinci mənası yəni ELLER mənasını da baxaq. Əvvəl bu məlumatı verək. Ərəbcədə təklik və çoğulluğa əlavə olaraq iki şey üçün ayrı bir kip daha vardır. Buna Təsniyə deyilir.

YED; Bir əl.
YEDA; İki əl.
eyd; Əllər, üç və daha çox əl deməkdir.

Bir insanda üç dənə əl olmadığına görə sözün əllər mənasında istifadə edildiyini qəbul etsək belə bunu məcaz olaraq almağımız lazımdır. Qrammatika olaraq detalına baxacağıq amma əvvəl bunu aydınladaq..

“Ey iman gətirənlər! Allahın sizə olan nemətini xatırlayın: Bir zaman bir tayfa sizə əllərini uzatmağa niyyətində də onların əllərini sizdən çəkmişdi. Allahı dinləyin. Inananlar Allaha güvənsin.” (Maidə surəsi, 11)

Bu ayədə eyd, əllər sözünün məcazi olaraq istifadə edildiyi açıqdır.

“Yəhudilər” Allahın əli bağlı “dedilər. Əslində əlləri bağlı olanlar özləri. Halbuki Onun iki əli də açıq olub dilədiyi kimi xərcləməkdədir. (Maidə surəsi, 64)

Burada da yed; əl, və yeda; iki əl sözü məcazi mənasında istifadə edilmişdir.

Təkrar edək. Eyd güc ya da əllər deməkdir. Ayədə eyd ilə deyilən güc deyil əllər isə bu söz ən az üç əli ifadə etdiyi
üçün, bir insanın da üç əli ola bilməyəcəyindən, nəzərdə tutulan məcazi. Burada oğrunun gücünün kəsilməsi istənilir.

Burada bu etiraz edilə bilər:

‘Yaxşı amma ayədə bir oğrudan bəhs əgər oğrunun əllərini kəsin desəydi ola bilərdi. Amma o ikisinin əllərini kəsin deyilir. İki adamın da dörd əli olduğuna görə gerçək əl kəsmə izah edilir ola bilər. ‘

Bu iddia səhvdir. Belə ki ‘Huma’ əvəzliyi. İki adama işarə edər. Bu iki adam ayənin başında keçən kişi oğru və qadın oğrudur. Hər ikisinin də əllərini kəsin deməkdir. Huma sözə bu anlamı verir. Əlləe ərəbcə da üçdən başladığı üçün bu əllərin bioloji əl olaraq başa düşülməsi mümkün deyil. Qətiliklə məcaz anlaşılır. Buraya qədər eyd sözü üzərində kifayət qədər dayandıq. Indi ən az bu anlayış qədər əhəmiyyətli olan digər sözə ‘kəsmə’ hərəkətinə baxaq:
KƏSMƏK hərəkətləri …:

Ayədə keçən və Azərbaycanca kəsmək olaraq çevrilən söz ‘kataa (قطع)’ dır. Bu söz kəsmək deməkdir də Quranda çox vaxt fiziki kəsmə mənasında istifadə edilməz. Kataa Quranda bu ayə xaricində 18 yerdə daha keçməkdədir. Və 16 yerdə qətiliklə fiziki kəsmə mənasında istifadə bəllidir. Digər iki yerdə ki istifadəsi isə şərhə açıqdır. Məcazi kesmede istifadə edilmiş ola bilər fiziki kəsmə də.
İndi bu ayələrə baxaq.

1- ويقطعون ما أمر الله به أن يوصل
Allahın birləşdirilməsini əmr kəsərlər. (Bəqərə surəsi, 27)

2-ليقطع طرفا من الذين كفروا
Inkar edənlərin bir qismini kəsər. (Ali imran surəsi, 127)

3- فقطع دابر القوم الذين ظلموا
Zalım qövmün ardı belə kəsilir. (Ənam surəsi, 45)

4- وقطعنا دابر الذين
O kəslərin ardını kəsdik. (Əraf surəsi, 72)

5- ويقطع دابر الكافرين
Və kafirlərin arxasını kəsir. (Ənfal surəsi, 7)

6-ولا يقطعون واديا
Kəsdikləri (asdıqları) hər vədi (Tövbə surəsi, 121)

7-وجوههم قطعا من الليل مظلما
Üzləri gecədən bir seqment (kimi) qaranlıq .. (Yunus surəsi, 27)

8-بقطع من الليل
Gecənin bir hissəsində. (Hud surəsi, 81)

9-وفي الأرض قطع
Torpaq seqmentləri (hissələri) (Rad surəsi, 4)

10-ويقطعون مآ أمر الله به أن يوصل
Allahın birləşməsini əmr kəsərlər. (Rad surəsi, 25)

11-بقطع من الليل
Gecənin bir hissəsində. (Hicr surəsi, 65)

12-مقطوع مصبحين
Sabaha çıxanların (nəsli) kəsiləcək. (Hicr surəsi, 66)

13- بسبب إلى السماء ثم ليقطع
Göyə uzatdığı vəsiləni kəssin. (Həcc surəsi, 15)

14- قاطعة أمرا
Əmri kəsmək. (Nəml surəsi, 32)

15- وتقطعون السبيل
Yolları kəsir. (Ənkəbut surəsi, 29)

16-لا مقطوعة
(Cənnət nemətləri) kəsilməz. (Vaqiə surəsi, 33)

İşdə bu 16 ayədə kataa fiziki kəsmə mənasında istifadə açıqdır.

17-ثم لقطعنا منه الوتين
Sonra Ondan vəhyi kəsərdik. (Haqqə surəsi, 46)

18-ما قطعتم من لينة
Xurma ağacından kəsdilər. (Həşr surəsi, 5)

Ancaq ‘Sonra Ondan vəhyi kəsərdik və’ xurma ağacından kəsdilər ayələrində kataa fiziki kəsmə kimi başa düşülə bilər.

Quranda kataa daha çox fiziki olmayan kəsməyi dediyinə görə sırf bu sözün istifadə belə ayəsi əl kəsmək deyil gücü kəsmək, əlaqəni kəsmək olaraq anlamamızı daha doğru olduğunu göstərir. Çünki Quranda fiziki kəsmə olaraq sözün şəddəli formu olan QaTTaA istifadə edilmişdir. Xüsusilə əl kəsmədən bəhs edən ayələr QaTTaA sözü ilə gəlmişdir. Bunlara baxaq.

(Qadın) Onların nizamlarını eşidincə, onlara (bir dəvətçi) göndərdi, oturub dayanacakları yerlər hazırladı və hər birinin əlinə (önlərindəki meyvələri soymaları üçün) bir bıçaq verdi. (Yusufa da “Çıx, onlara (görün)” dedi. Beləcə onlar onu (fövqəladə gözəllikdə) görüncə (fövqəlbəşər bir varlıkmış kimi gözlərində) böyütdülər, (şaşkınlıklarından) əllərini kəsdilər və: “Allahı tənzih edirik; bu bir bəşər deyil. Bu, ancaq üstün bir mələkdir “dedilər. (Yusuf surəsi, 31)
Yusuf surəsi 31. ayədə Yusuf peyğəmbərin gözəlliyinə heyran qalıb həyəcanlanan qadınların meyvə bıçağı ilə əllərini kəsdiyi izah edilər. Burada əllərini kəsmək üçün istifadə hərəkət QaTTaAdır. Ayrıca qadınların əllərini kəsib koparmadıkları da bəllidir.

لأقطعن أيديكم وأرجلكم من خلاف ثم لأصلبنكم أجمعين(Firon) “Əllərinizi və ayaqlarınızı çarpaz kəsdirəcək, sonra isə hamınızı çarmıxa çəkdirəcəyəm.” (Əraf surəsi, 124)

Bu ayədə isə fironun özündən icazəsiz iman edən sehrbazlara etdiyi təhdid vardır. Burada əllərin kəsilib qoparılmasından bəhs və istifadə edilən söz QaTTaAdır. O halda ayədə keçən sözün məcazi məfhumları kəsmək üçün istifadə kataa olması əli çəkmək və kəsib qoparmaq mənasından istifadə QaTTaA olmaması kəsilməsi gerekeninin fiziki əl deyil güc olması lazım olduğunu bir dəfə daha sübut edir.

Bu söz təhlilləri və Quranın ümumi izahatı, oğrunun əlinin kəsilməsinin indiyə qədər səhv bir hiss olduğunu, doğrusunun isə “cəmiyyət ilə əlaqənin kəsilməsi” “oğurluq edənin gücünün kəsilməsi” kimi mənalar daşıdığını göstərmiş oldu. Oğurluq edənlərin əllərinin kəsilməsinin tək səbəbi, ənənəvi bir qəbulla və Quran xarici qaynaqlarla mövzuya yaxınşılmasından qaynaqlanmaqdadır. Quranda hər cəmiyyətə, hər zamana və hər mədəniyyətə xitab edən, içində yalnız Allahın Haqq sözlərinin olduğu mükəmməl bir kitabdır və bütün hökmlər yalnız Qurandadır. Quran Allahın qopmayan qulp olaraq xarakterizə etdiyi möhkəm bir qaynaqdır…